ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ: ΜΕΛΕΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ “ΗΡΩΑ”

Logia toy dromoy
ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ
28 Απριλίου, 2020
Presocratic Philosophers
ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ
28 Απριλίου, 2020

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ: ΜΕΛΕΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ “ΗΡΩΑ”

The Protagonist

Βασικά θεωρητικά ζητήματα για την συγγραφή ενός καλύτερου Σεναρίου.

Ή πως να προσεγγίσουμε σωστά έναν πρωταγωνιστή!

Γράφει ο Εμμανουήλ Γ. Μαύρος.

Μελετώντας το παρελθόν του Πρωταγωνιστή.

Αποτελεί μια σημαντικότητα του σεναρίου όταν ένας συγγραφέας γνωρίζει πολύ καλά – δηλαδή τα πάντα – για το παρελθόν του πρωταγωνιστή του. Όπως αναφέρει και ο R. Mackee, ο συγγραφέας πρέπει να γνωρίζει τον πρωταγωνιστή του, όπως ο Θεός γνωρίζει το σύμπαν. Πάνω απ’ όλα όμως αυτό που πρέπει να έχει κάνει είναι να απομονώσει και μελετήσει πολύ καλά το ψυχολογικό και ηθικό τραύμα του ήρωα του, να έχει δημιουργήσει δηλαδή μια ρωγμή στο χαρακτήρα του.

Το παρελθόν του πρωταγωνιστή χρησιμοποιείτε σε σχέση με την επιθυμία και τους στόχους του, για να αποκτήσει η ιστορία την λεγόμενη ανατροπή. Η χρησιμοποίηση μιας ρωγμής στο χαρακτήρα του ήρωα και η αποκάλυψη της σε ένα κρίσιμο σημείο για την ανάπτυξη του σεναριογραφικού έργου, χρησιμοποιείτε συχνά από τους συγγραφείς κυρίως αμερικανούς, γάλλους και βρετανούς, σε στρατηγικές στιγμές του έργου μ’ έναν τέτοιο μοναδικό τρόπο, που κανένα άλλο στοιχείο δεν μπορεί να το ανατρέψει.

Γεγονός είναι πως στο παρελθόν του πρωταγωνιστή υπάρχει κάτι που τον απασχολεί και τον κατατρέχει, όπως για παράδειγμα το φάντασμα του πατέρα στον “Άμλετ”. Σε μια ιστορία λοιπόν είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα συμβάν στο παρελθόν του πρωταγωνιστή το οποίο δεν το έχει επιλύσει, τον κατατρέχει και θα εμφανιστεί σε μια καίρια στιγμή στην εξέλιξη της ιστορίας για να το αντιμετωπίσει.

Με ποιους τρόπους όμως μπορούμε να δημιουργήσουμε αυτή την ρωγμή στο χαρακτήρα του Πρωταγωνιστή που να έχει σχέση και με τον παρελθόν του;

Υπάρχει λοιπόν μια δραματουργική ιεραρχία η οποία είναι γνωστή από την αρχαιότητα ως προς την πλοκή της αρχαίας τραγωδίας και έχει να κάνει με την οικογένεια, τους συγγενικούς και τους φιλικούς δεσμούς. Ανάλογα με τον βαθμό συγγένειας και της φιλίας αντιστοιχεί και το πλήγμα που θα δεχτεί στο εσωτερικό του κίνητρό ο πρωταγωνιστής δημιουργώντας έτσι την ζητούμενη ρωγμή στο χαρακτήρα του. Για παράδειγμα στην ταινία «Βασικό Ένστικτο» ο Michael Douglas ως Det. Nick Curran η ρωγμή στο χαρακτήρα του δεν είναι το ότι πυροβόλησε και σκότωσε κατά λάθος έναν τουρίστα, ούτε η απόγνωση του και η φυγή του προς το ποτό και τα ναρκωτικά, αλλά ο θάνατος της γυναίκας του από κακοποιούς, τους οποίους κυνηγούσε να συλλάβει και ο συγγραφέας το αποκάλυψε λίγο πριν συνάψουν με την Sharon Stone ως Catherine Tramell, την ερωτική σχέση τους.

Ένας βασικός κανόνας για το παρελθόν του πρωταγωνιστή είναι ότι όσο πιο λίγο χρησιμοποιείται τόσο το καλύτερο, διότι δημιουργεί ερωτηματικά στον θεατή. Απαγορευτικό είναι να χρησιμοποιούμε το παρελθόν του πρωταγωνιστή με την χρήση του FLASH BACK διότι έτσι αποδυναμώνεται ολόκληρη η ιστορία. Τώρα αν βρεθεί έναν τρόπος τέτοιος που να είναι αρκετά δημιουργικός, πρωτότυπος και μοναδικός για να χρησιμοποιηθεί το FLASH BACK, είναι αποδεκτό. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση καλό είναι ν’ αποφεύγεται.

Γενικά για τον Πρωταγωνιστή.

Ο Αριστοτέλης αναφέρει στην Ποιητική πως η δράση ενός πρωταγωνιστή αντιστοιχεί σ’ αυτό που ο πρωταγωνιστής πραγματικά είναι, δηλαδή οι πράξεις του δηλώνουν την αξία του ως ανθρώπινη υπόσταση. Ο Fockner αναφέρει πως ο πρωταγωνιστής είναι ένας ελκυστικός χαρακτήρας που αγωνίζεται να ξεπεράσει φαινομενικά αξεπέραστα εμπόδια για να πετύχει ένα πολύτιμο στόχο ή σκοπό. Από την άλλη ο Mckee αναφέρει πως ο αληθινός πρωταγωνιστής αποκαλύπτεται μόνο με τις πράξεις και τις ηθικές επιλογές του κάτω από εξαιρετική πίεση και όσο αυτή η πίεση μεγαλώνει όσο περισσότερο αποκαλύπτεται ο αληθινός χαρακτήρας του. Φυσικά εδώ πρέπει να τονίσω πως άλλο είναι αυτό που ονομάζουμε «χαρακτήρας του πρωταγωνιστή» και άλλο τα χαρακτηριστικά του.

Σε αυτό που πρέπει να στοχεύει ένας συγγραφέας είναι να βάζει τον πρωταγωνιστή του σε κλιμακωτές διαδικασίες καθώς το έργο εξελίσσεται και να τον φτάνει μέχρι το ανώτατο όριο. Να το φτάσει μέχρι εκεί που δεν αντέχει. Ο λόγος είναι πως αυτή η επιμονή έχει να κάνει με την ωρίμανση του πρωταγωνιστή, περνώντας κάτω από πραγματικές πιέσεις στο χαρακτήρα του και δοκιμάζοντας της ηθικές του αξίες για να έρθει φυσιολογικά η ωρίμαση της προσωπικότητας του. Συμπεραίνουμε λοιπόν πως άλλο πράγμα είναι ν’ αποκαλύψει τον αληθινό του εαυτό ο πρωταγωνιστής, αυτά που τον απασχολούν στον εσωτερικό του κόσμο και άλλο να ωριμάσει.

Ο στόχος λοιπόν ενός συγγραφέα είναι, στις κρίσιμες στιγμές του έργου, να αναδιπλώσει πρώτα τις διαπροσωπικές σχέσεις του ήρωα του και μετά τις προσωπικές. Αυτό θα βοηθήσει πολύ στην ανάπτυξη του έργου, στη δημιουργία της ρωγμής στο χαρακτήρα του πρωταγωνιστή, στην εξέλιξη και στην τελική ωρίμαση του. Γι’ αυτό το λόγο ο πρωταγωνιστής, σε μια κλασική δομή ενός σεναρίου, δεν μπορεί να είναι μόνο δειλός, αλλά να συνδυάζει την τόλμη και την δειλία από κοινού. Πρέπει δηλαδή να είναι ένας πολυσύνθετος χαρακτήρας, πολυδιάστατος και αντιφατικός. Η δημιουργία ενός πρωταγωνιστή που συνδυάζει τον ηρωισμό με τον αντιηρωισμό αποτελεί ύψιστο δημιούργημα για τη συγγραφή. Αυτοί λοιπόν οι χαρακτήρες αποτελούν τον πυρήνα στα κύτταρα της δημιουργικής γραφής, που ποτέ δεν παύουν να υπάρχουν και γι’ αυτό συχνά τους γνωρίζουμε καλύτερα από κάθε άλλο καθημερινό άνθρωπο.

Δράττομαι λοιπόν τις ευκαιρίας μιας και αναφέρθηκα στον απλό άνθρωπο να υπογραμμίσω πώς ο πρωταγωνιστής ενός σεναρίου δεν έχει καμία σχέση με έναν απλό καθημερινό άνθρωπο. Ο πρωταγωνιστής και γενικότερα οι χαρακτήρες ενός έργου αποτελούν μεταφορές – παρομοιώσεις, κατασκευές ανθρώπινων μοντέλων (μελέτησε τις αριστοτελικές μιμήσεις στην αρχαία τραγωδία) που δεν μιλούν, μήτε δρουν σαν τους καθημερινούς ανθρώπους. Οι χαρακτήρες λοιπόν ενός έργου αποτελούν αποστάγματα της καθημερινής ζωής, μιας δραματικής ουσίας της καθημερινής ζωής και η περιπέτεια που διαγράφουν οι χαρακτήρες σ’ ένα έργο, αποτελούν μια απομίμηση της πραγματικής ζωής, «μιμήσεις πράξεων» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Αριστοτέλης.

Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να προσέξει κάθε συγγραφέας στον πρωταγωνιστή του είναι, πως μέσα στο έργο ο κεντρικός ήρωας να είναι συνυφασμένος με τον πυρήνα του καλού ή από το κακό να εισέρχεται στο καλό. Η ιστορία ενός σεναρίου έχει να κάνει με τις αξίες και ο πυρήνας να αποτελεί τις ηθικές αξίες που εξ αρχής θέτει στην ιστορία ο συγγραφέας, όπως αυτός τις αντιλαμβάνεται, είτε έχει δίκιο, είτε έχει άδικο. Ο Mckee συμπληρώνει πως ο πρωταγωνιστής πρέπει να φτάσει στα άκρα της ανθρώπινης ύπαρξης και εμπειρίας, δηλαδή όχι απλώς ο πρωταγωνιστής ν’ αντιμετωπίσει το αντίθετο αλλά το σούπερ-αντίθετο.

Επειδή λοιπόν, ο πρωταγωνιστής σ’ ένα έργο βρίσκεται στο επίκεντρο των αξιών και τις ιδέες κάθε μύθου, πρέπει το κοινό να γνωρίζει όσο το δυνατόν περισσότερα γι’ αυτόν. Δηλαδή ποιος είναι ο κόσμος του, ποιες είναι οι αξίες και οι δομές αυτού του κόσμου, το περιβάλλον στο οποίο ζει, πως είναι οργανωμένος αυτός ο κόσμος και πως ο πρωταγωνιστής αντιδρά σ’ αυτόν, πως διαμορφώθηκε απ’ αυτών αλλά και πως τον διαμορφώνει. Επίσης τι αποτέλεσμα θα έχουν οι πράξεις του πρωταγωνιστή πάνω σε άλλους χαρακτήρες της ιστορίας.

Ολοκληρώνοντας, αυτό που πρέπει να πετύχει ένας συγγραφέας είναι να δημιουργήσει ένα επικρατέστερο ιδίωμα στο χαρακτήρα του πρωταγωνιστή, όπως πειθαρχία, συμπόνια, εμμονή. Επίσης πρέπει να ιεραρχήσει και κάποιες αδυναμίες που έχει ο χαρακτήρας του πρωταγωνιστή και να τις αποκαλύπτει κατά τη διάρκεια του έργου σταδιακά.

Πραγματικότητα ή Πειστικότητα.

Ο βασικός άξονας ενός έργου είναι να μεταφέρει την μιμητική πραγματικότητα (Μίμηση σύμφωνα με την αναφορά του Αριστοτέλη) και ο στόχος του συγγραφέα, δεν είναι να πει την αλήθεια, αλλά να την μεταχειριστεί, να βάλει την μίμηση της ζωής στη σειρά που επιλέγει, για να συνθέσει το νόημα και τη σημασία που αποζητά στην ιστορία του.

Η κοινωνική καθημερινότητα ποτέ δεν δομεί τις καταστάσεις και τα γεγονότα σύμφωνα με την δραματουργική δομή που απαιτείται για να φτιαχτεί μια ιστορία. Στόχος ενός συγγραφέα είναι να γράψει ιστορίες που γίνονται με αποστάγματα αλήθειας και δίνουν μια εντύπωση πραγματικότητας. Αν θελήσει ένας συγγραφέας να αναπαράγει γεγονότα της πραγματικότητας, θα κινδυνεύσει να υστερήσει το έργο του σε πιστότητα και σε πειστικότητα. Δραματουργική δομή και αλήθεια δεν αποτελούν κάτι το όμοιο και ο θεατής δεν καίγεται στο αν αυτό που βλέπει είναι αληθινό αλλά στο να δημιουργηθούν ερωτήματα για αυτό που βλέπει “το πιστεύει;”, “θα μπορούσε να είναι αληθινό;”, “με πείθει; Είναι πειστικό;”. Αυτά εξαρτώνται κατά πολύ από την δραματουργική δομή της ιστορίας και πολλοί είναι οι σεναριογράφοι που αναρωτιούνται αν πρέπει να γράψουν μια μυθική ιστορία ή ένα ντοκιμαντέρ. Ίδιες δυσκολίες θα συναντήσει κανείς και αν προσπαθήσει να διασκευάσει ένα μυθιστόρημα και να το κάνει σενάριο.

Περί Σύγκρουσης.

Η σύγκρουση αποτελεί την ανάσα ενός έργου. Οι Αρχαίοι Έλληνες δραματικοί ποιητές αντιλήφθηκαν έγκαιρα ότι για να έχουμε συνεχείς συγκρούσεις πρέπει να συμβαίνουν γεγονότα, ανατροπές και αποκαλύψεις και στα τρία επίπεδα ενός έργου που επηρεάζουν τη ζωή του πρωταγωνιστή. Αυτό έχει να κάνει με το εσωτερικό και το εξωτερικό κίνητρο που έχει ο πρωταγωνιστής, δηλαδή το διαπροσωπικό και κοσμικό του περιβάλλον.

Πολλοί θεωρητικοί υποστηρίζουν πως αυτό είναι δύσκολο – συνεχείς συγκρούσεις σε όλα τα επίπεδα – και το δικαιολογούν αναφέροντας πως πολλά έργα στο Hollywood γίνονται με σύγκρουση μόνο στο εξωτερικό επίπεδο (εξωτερικό κίνητρο), δηλαδή έργα με πλούσια δράση και χρήση βίας. Βέβαια όταν αναφερόμαστε στη σύγκρουση εννοούμε κατά κάποιον τρόπο την βία χωρίς αυτό να είναι απαραίτητα φυσική. Για παράδειγμα ένα έργο μπορεί να είναι πλούσιο σε συναισθηματική βία μιας καθημερινής ζωής. Όμως επειδή η διαφοροποίηση μεταξύ σύγκρουσης και βίας είναι πολύ λεπτή και υπάρχει κίνδυνος να χρησιμοποιηθεί σε υπερβολικό βαθμό είναι καλό να χρησιμοποιηθεί στον οπτικό κόσμο του έργου και αν αυτό εξυπηρετεί μπορεί να διατηρηθεί, διαφορετικά θα πρέπει να αποφευχθεί. Φυσικά σύγκρουση έχουμε και στο διάλογο. Δεν υπάρχει διάλογος χωρίς τα πρόσωπα να επιχειρηματολογούν, να μαλώνουν, να υπεκφεύγουν ή να ενθαρρύνονται από κάποιο στοιχείο.

Συνοψίζοντας.

Ο πιο σημαντικός χαρακτήρας σε ένα σενάριο είναι ο πρωταγωνιστής: Ο ήρωας. Χωρίς αυτόν, δεν υπάρχει ιστορία. Η δημιουργία ενός αξέχαστου σε χαρακτήρα και προσωπικότητα πρωταγωνιστή, διέπεται από τους δέκα παρακάτω κανόνες:

  1. Οι ήρωες πρέπει να ελπίζουν και να φοβούνται.
  2. Μερισμένα να αναπτύσσεται η συμπάθεια και η ενσυναίσθηση.
  3. Οι αποφάσεις του ήρωα να διέπονται από θάρρος.
  4. Να έχει όνειρα και να εκπληρώνει τους στόχους του.
  5. Τα γεγονότα να είναι τόσα όσες οι ανατροπές και οι συγκρούσεις.
  6. Τον ήρωα δεν τον λυπόμαστε ποτέ.
  7. Δημιουργούμε αδυναμίες και αμήχανες στιγμές.
  8. Φτάνει στο ανώτατο επίπεδο πίεσης έτσι ώστε να επιτεθεί ολοκληρωτικά.
  9. Η συνειδητοποίηση των πτυχών του χαρακτήρα του.
  10. Αψίδα του χαρακτήρα: Η Ανάπτυξη σε σχέση με την Αλλαγή.

Μέχρι το τέλος του συγγραφικού ταξιδιού, ο ήρωας σας θα πρέπει να είναι εντελώς διαφορετικής, λόγω της εμπειρίας που θα έχει αποκτήσει δια μέσου της ιστορίας. Εάν ο χαρακτήρας δεν δείχνει τη δυνατότητα του ηθικού μετασχηματισμού ή το κέρδος της σοφής σκέψεις από τις εμπειρίες του, τότε ο ήρωας έχει αποτύχει. Ένα από τα θεμελιώδους κανόνες που διέπει έναν χαρακτήρα είναι η ικανότητα της αλλαγής. Πιέζεται τόσο που φτάνει η στιγμή που πρέπει να αλλάξει. Τούτη η πίεση δεν πρέπει να δείχνει ρηχή. Υπάρχει διαφορά στην ανάπτυξη από την αλλαγή ενός χαρακτήρα; Εγώ λέω ναι! Δεν είναι μόνο σημασιολογικό. Είναι αποτέλεσμα γνώσης και αυτή η γνώση έρχεται η αλλαγή.

© 2016 Emmanuel G. Mavros

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *