SALO: ΤΟ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ ΤΗΣ 7ης ΤΕΧΝΗΣ

Οδυσσέας Ελύτης
ΑΞΙΟΣ ΕΣΤΙ ΓΕΝΝΗΜΕΝΟΣ ΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΑΝ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ
2 Νοεμβρίου, 2019
Οδυσσέας Ελύτης - Αξιον Εστι
ΤΟ “ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ” ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ
2 Νοεμβρίου, 2019

SALO: ΤΟ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ ΤΗΣ 7ης ΤΕΧΝΗΣ

Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα - Πιέρ Πάολο Παζολίνι

20 μέρες στα Σόδομα, γνωστό και ως Σαλό, ή 120 μέρες στα Σόδομα ιταλογαλλικής παραγωγής του 1975 σε σενάριο και σκηνοθεσία του Πιέρ Πάολο Παζολίνι.

Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα - Πιέρ Πάολο ΠαζολίνιΜια εξαιρετική ιδέα σεναρίου από τον Παζολίνι, βασισμένο στο βιβλίο “120 Μέρες των Σοδόμων” του Μαρκήσιου ντε Σαντ. Ενώ η σκηνοθετική δομή και απόδοση του Παζολίνι θυμίζει τη “Θεία Κωμωδία” του Δάντη.
Ιστορία και Δομή:

H αλληγορική ιστορία του έργου διαδραματίζεται στην Δημοκρατία του Σαλό, ένα εικονικό κρατίδιο που είχαν ιδρύσει οι φασίστες του Μουσολίνι κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι φασίστες ανακοινώνουν ότι θα αναλάβουν την διαπαιδαγώγηση 9 κοριτσιών και 9 αγοριών, και αφού τους παραλαμβάνουν με την συγκατάθεση των οικογενειών τους, τους μεταμορφώνουν σε δούλους.

 

Σκηνές βίας, οργίων, σεξουαλικής υποταγής, βιασμού, ψυχρών βασανιστηρίων και δολοφονίας, συνθέτουν το παζλ ενός αριστουργήματος το οποίο ολοκληρώνεται με μια σύνθεση μεταφορικής πραγματικότητας. Ο Ρολάν Μπαρτ είχε γράψει πως είναι ένα: σκανδαλώδες, ακραία ριψοκίνδυνο και εντελώς αναφομοίωτο, το φιλμ με την ψυχρή λογική του προκαλεί τους θεατές και παραμένει ένα ενοχλητικό, σαδικό αντικείμενο.

Για πολλούς όμως αποτελεί ένα αριστούργημα της 7ης τέχνης. Αλληγορικό και ταυτόχρονα ρεαλιστικό κοινωνικοπολιτικό δράμα, το Salo ξεγυμνώνει την ίδια την εξουσία και ταυτόχρονα εκθέτει την κοινωνία που την διατηρεί.

Ο Παζολίνι είχε δηλώσει στην πρεμιέρα της ταινίας:

«Με το “Σαλό” μιλώ γενικά στους πάντες, σε ένα άλλο εγώ και σε όλους όσοι, όπως κι εγώ, απεχθάνονται την Εξουσία για ό,τι κάνει στο ανθρώπινο σώμα: το περιορίζει σε απλό αντικείμενο και εκμηδενίζει την ανθρώπινη προσωπικότητα. Η ταινία αντιτίθεται και στην αναρχία της Εξουσίας, αφού τίποτα δεν είναι πιο αναρχικό από την εξουσία. Υποκινούμενη από τις οικονομικές ανάγκες της που διαφεύγουν από την κοινή λογική, η Εξουσία κάνει ό,τι γουστάρει σε απόλυτη αυθαιρεσία. Ολοι μισούν την εξουσία στην οποία υπόκεινται, έτσι κι εγώ με ιδιαίτερη σφοδρότητα μισώ την εξουσία που με εξουσιάζει: την εξουσία του 1975».

Ο Παζολίνι μας παρουσίασε, για κάποιους άκρως ρεαλιστικά, για κάποιους άλλους μεταφορικά, τον ηθικό ξεπεσμό του φασισμού, με αφορμή την δικτατορία Μουσολίνι στην Ιταλία. Μα πέραν όμως αυτού, η ταινία του Παζολίνι εί αι εμπενυσμένη και βασισμένη και σε κάποια πραγματικά ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν στη “Δημοκρατία του Σαλό”, το φασιστικό κράτος της διχοτομημένης Ιταλίας, μετά την εισβολή των συμμάχων το 1943. Γεγονότα τα οποία ο Παζολίνι γνώριζε.

Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα - Πιέρ Πάολο Παζολίνι Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα - Πιέρ Πάολο Παζολίνι

Πίσω από την Ιστορία του Salo:
Pietro Koch

Pietro Koch

Ο Pietro Koch, γεννήθηκε το 1918 στο Μπενεβέντο της Ιταλίας και ήταν παιδί ενός ισχυρού πολιτικού προσώπου και ναυάρχου της Γερμανίας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ξεκίνησε την “καριέρα” του στον ιταλικό στρατό, υπηρετώντας στους Γρεναδιέρους. Η ανακωχή του 1943 και η διχοτόμηση της Ιταλίας τον βρίσκει στην Φλωρεντία, όπου ο Koch μετατίθεται στην Ειδική Ασφάλεια της Δημοκρατίας του Σαλό, υπό τον γνωστό υποστηρικτή του Μουσολίνι Tullio Tamburini. Η υπηρεσία αυτή είχε ως στόχο τη σύλληψη και την εκτέλεση παρτιζάνων, την σύλληψη Εβραίων και γενικότερα συνεργάζονταν με την SD.

To 1944 και κάτω από την προστασία και την παρότρυνση του επικεφαλής της SD στη Ρώμη Herbert Kappler, ο Koch δημιουργεί μια παρακρατική οργάνωση που έμεινε γνωστή ως “Banda Koch”. Οι Γερμανοί ακολουθώντας την προσφιλή τακτική της δημιουργίας φασιστικών παρακρατικών μικροομάδων (όπως έγινε και με τη συμμορία Δάγκουλα στη Θεσσαλονίκη), παρέχει στη συμμορία του Koch οπλισμό, μια βίλα για βάση της και ειδικά ανακριτήρια, εξοπλισμένα με ότι είχε να προσφέρει ο ναζιστικός σκοταδισμός σε όργανα βασανιστηρίων. Σκοπός της ομάδας ήταν η σύλληψη παρτιζάνων και Εβραίων για τα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου, πάνω από όλα όμως ήταν η κατατρομοκράτηση του λαού της Ιταλίας.

Ο Kοch έχαιρε πλήρους ελευθερίας στις κινήσεις του και λογοδοτούσε μόνο στην SD. H συμμορία του σύντομα έγινε γνωστή για τις βιαιοπραγίες της, ενώ το όνομά της ταυτίστηκε με την τρομοκρατία και τη φρίκη.
Με τον συνεργάτη του Pietro Caruso, επικεφαλής της Αστυνομίας και τους Ιταλούς ηθοποιούς Luisa Ferida και Osvaldo Valenti, ο Koch oργάνωσε και διεξήγε εκατοντάδες επιθέσεις σε παρτιζάνους, αθώους πολίτες, συνοικισμούς Εβραίων, καθώς και πολλά άλλα εγκλήματα του κοινού ποινικού δικαίου που σκοπό είχαν τον προσωπικό πλουτισμό. H “Villa Triste” εκτός από άνδρο θανάτου και βασανιστηρίων υπήρξε επίσης και χώρος διασκέδασης της ομάδας του Koch, o οποίος οργάνωνε συχνά γιορτές προς τιμήν των συνεργατών του, για να απολαύσουν όσα εδέσματα απλόχερα του πρόσφερε η SD καθώς και ιερόδουλες που ποτέ δεν έλειπαν από τέτοιες περιστάσεις.

Η σφαγή του Fosse Ardeatine:

Μια από τις πιο γνωστές μαζικές εκτελέσεις στην οποία έλαβε μέρος η “Banda Koch” υπήρξε η μεγάλη σφαγή του Fosse Ardeatine στη Ρώμη.

Στις 23/3/1944, μια ομάδα της 3ης Μεραρχίας των SS έπεσε σε ενέδρα κομμουνιστών παρτιζάνων στο στενό δρόμο της Via Rasella. Την ενέδρα έστησαν 16 παρτιζάνοι και κόστισε τη ζωή σε 28 στρατιώτες. Όλοι οι παρτιζάνοι κατάφεραν να διαφύγουν στο πλήθος.

Το ίδιο βράδυ, η γερμανική διοίκηση της Ρώμης όρισε ότι για κάθε νεκρό Γερμανό θα εκτελούνταν 10 Ιταλοί υπήκοοι. Οι μελλοθάνατοι επιλέχθηκαν από τις φυλακές της Ρώμης και ήταν 271 στον αριθμό. Σύντομα όμως οι νεκροί της επίθεσης αυξήθηκαν σε 33, καθώς διάφοροι Γερμανοί τραυματίες εξέπνευσαν στο νοσοκομείο. Επειδή ο αριθμός των μελλοθανάτων δεν επαρκούσε, ο Pietro Caruso, έβαλε ξανά σε λειτουργία το “αόρατο χέρι” του, την “Banda Koch” και με νέες συλλήψεις, ο αριθμός των 335 συμπληρώθηκε.

Pietro Koch Team

Η Ομάδα “Βanda Koch”

Η σφαγή των μελλοθανάτων έγινε στην περιοχή των σπηλαίων της Ardeatine δίπλα στη Ρώμη. Οι εκτελέσεις έγιναν μέσα στα σπήλαια σε ζευγάρια των 5 και στο τέλος τους, οι είσοδοι των σπηλαίων ανατινάχτηκαν από το γερμανικό μηχανικό.

Ανησυχώντας για την ακραία δράση του, αλλά κυρίως για τη στενή του συνεργασία με τους Γερμανούς, ο Μουσολίνι συνέλαβε τον Koch για εγκλήματα ποινικού δικαίου τον Οκτώβριο του 1944. Ο Koch φυλακίστηκε μέχρι την κατάληψη της Ιταλίας από τους συμμάχους και παραδόθηκε σε αυτούς. Καταδικάστηκε από το Ανώτατο Στρατοδικείο για 6 κατηγορίες σε συμμετοχή εγκλημάτων πολέμου και εκτελέστηκε στο κάστρο Bravetta στις 4/6/1945, σε ηλικία 26 ετών.

Ο Pietro Caruso εκτελέστηκε στην ίδια τοποθεσία στις 22/9/1944.

Οι Luisa Ferida και Osvaldo Valenti εκτελέστηκαν από τους παρτιζάνους το 1945.

Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα - Πιέρ Πάολο Παζολίνι

Η ταινία Salo, το κοινό και η εξουσία:

Ο ηθοποιός Ένκε Φεζολλάρι σε μια συνέντευξή του αναφέρει: «Λίγες μέρες πριν πεθάνει (ο Παζολίνι) ο ίδιος έγραψε ένα άρθρο όπου μίλησε ανοιχτά, χωρίς περιστροφές για τα όσα συνέβαιναν στη χώρα, τόλμησε να πει μεγάλες αλήθειες, να δώσει ακόμα και ονόματα, υπογράφοντας έτσι την θανατική του καταδίκη. Όμως το έκανε. Γιατί λοιπόν η αλήθεια κοστίζει τόσο ακριβά; Ο Παζολίνι γράφει ότι μόνο ένας διανοούμενος μπορεί να πει τα πράγματα όπως είναι, γιατί δεν έχει τίποτα να χάσει. Πόσες τέτοιες φωνές έχουμε σήμερα;»

Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα - Πιέρ Πάολο ΠαζολίνιΟ Παζολίνι αγαπήθηκε όσο και μισήθηκε επειδή ασχολούνταν με πολλές πτυχές της κοινωνίας και προκαλούσε ακραία συναισθήματα. Παρότι ο ίδιος ήταν ένας γλυκός άνθρωπος, διόλου επιθετικός, ιδιαίτερα ευγενής στον τρόπο που δούλευε με τους συνεργάτες του και με βαθιά στοργή για όλα τα ζωντανά πλάσματα. Η εξουσία όμως και ο συντηρητισμός τον σιχαινόταν και αυτό το εκδηλώθηκε ακόμα περισσότερο όταν κυκλοφόρησε το Salo.

Οι μάσκες για πολλούς κρητικούς του κινηματογράφου έπεσαν.

Σε πολλές χώρες η διανομή της ταινίας απαγορεύτηκε. Ο καθρέφτης της ψεύτικης ηθικής λειτούργησε άψογα και αντίστροφα στα μάτια της δήθεν «ντροπής» που παρουσίαζε την αλήθεια πίσω από την ψευδαίσθηση. Η διανομή απαγορεύτηκε σκοπίμως και παράλληλα με αυτή την απαγόρευση συνένεσαι και το σύνολο των κριτικών τη εποχής.

Μόνο με μια σχεδιασμένη δολοφονία θα μπορούσαν να τους κλείσουν το στόμα. Διότι ο φασισμός, ο ναζισμός, οι δικτατορίες, δεν νικήθηκαν ποτέ, μήτε το 1945. Αντιθέτως επωφελήθηκαν και ωραιοποίησαν τις ακραίες ιδέες και πρακτικές εφευρίσκοντας δημοκρατικά επίθετα για να δημιουργήσουν πιο εύκολα κοινοβουλευτικές δικτατορίες.

Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι δολοφονήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1975 στην παραλία της Όστια, κοντά στη Ρώμη, σε μια θέση χαρακτηριστική των μυθιστορημάτων του. Ο θάνατός του ήταν πολιτική δολοφονία, πιθανώς από φασίστες που ενοχλήθηκαν από αυτή την τελευταία του αντιφασιστική ταινία Salo ή 120 Μέρες στα Σόδομα.

 

ΠΗΓΕΣ: ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ, Σημειώσεις του Παζολίνι για το Salo, Ένκε Φεζολλάρι: «Η Εξουσία ήταν ο εχθρός του Παζολίνι», Lean Dufaux, Παζολίνι Pig-Pig-Pig, Όλον Βιβλία, 2001,  Rene De Ceccatty, Παζολίνι, Κασταλία, 2006

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *