Ηγετική μορφή του ρομαντισμού ο Λόρδος Βύρων ήταν ένας από τους πιο ένθερμους φιλέλληνες, που έδωσε τη ζωή του για την ελευθερία της Ελλάδας.

Του Εμμανουήλ Γ. Μαύρου

Ο Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, 6ος Βαρόνος Μπάιρον  γεννημένος την 22α Ιανουαρίου 1788, γνωστός στην Ελλάδα ως Λόρδος Βύρων (eorge Gordon Byron, 6th Baron Byron, Lord Byron), ήταν Άγγλος αριστοκράτης, ποιητής, πολιτικός, Φιλέλληνας και μια από τις σημαντικότερες μορφές του ρομαντισμού. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους Βρετανούς ποιητές και παραμένει ακόμα και σήμερα δημοφιλής. Από το πλούσιο έργο του ξεχωρίζουν τα μακροσκελή ποιήματα Don Juan (Δον Ζουάν) και Childe Harold’s Pilgrimage (Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ).

Υπήρξε εξαιρετικά διάσημος και επιτυχημένος ως ποιητής, αλλά και ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη προσωπικότητα στην Αγγλία, ζώντας άστατη οικονομική και ερωτική ζωή. Ταξίδεψε σε πολλά μέρη στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Ιταλία, όπου έζησε για επτά χρόνια σε πόλεις όπως η Βενετία, η Ραβένα και η Πίζα. Κατά την παραμονή του στην Ιταλία, δέχτηκε πολλές φορές επισκέψεις από τον φίλο του και έτερο ποιητή Πέρσι Σέλλεϋ (Percy Bysshe Shelley

Αργότερα συνέδεσε το όνομα του με την στήριξη των επαναστατικών κινημάτων σε Ιταλία και Ελλάδα, και πέθανε στο πλευρό των Ελλήνων επαναστατών στο Μεσολόγγι, σε ηλικία μόλις 36 χρόνων, μετά από υψηλό πυρετό που ανέπτυξε.

Θεωρείται από τους πλέον σημαντικούς Άγγλους λογοτέχνες του 19ου αιώνα, ενώ στην Ελλάδα είναι μια από τις πιο αναγνωρίσιμες μορφές της επανάστασης του 1821 και εθνικός ευεργέτης. Η ζωή του υπήρξε γεμάτη σκάνδαλα, οικονομικά και ερωτικά, με αποκορύφωμα τη φημολογούμενη ερωτική σχέση του με την ετεροθαλή αδελφή του. Η μόνη νόμιμη κόρη του υπήρξε η Άντα Λάβλεϊς (Ada Lovelace), η οποία θεωρείται η πρώτη προγραμματίστρια, γνωστή για τη συμβολή της στη δημιουργία της Αναλυτικής μηχανής του Τσαρλς Μπάμπατζ (Charles Babbage). Στα μη νόμιμα τέκνα του ανήκει η Αλέγκρα Μπάιρον (Allegra Byron), η οποία πέθανε σε μικρή ηλικία, ενώ φήμες θέλουν να απέκτησε και μια κόρη, την Ελίζαμπεθ Μέντορα Λη (Elizabeth Medora Leigh) από την ετεροθαλή αδελφή του.

Από μικρός αγαπούσε τη μελέτη, διάβασε πολλά βιβλία, σπούδασε σε ανώτερα αγγλικά κολέγια, έμαθε να μιλά τα ελληνικά και τα λατινικά και ταξίδευε πολύ. Σε ηλικία 21 χρόνων έγινε βουλευτής και πολλές φορές βρέθηκε αντίθετος με τους άλλους λόρδους, διότι έδειχνε ενδιαφέρον για τα ζητήματα της εργατικής τάξης.

Το 1809 ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Επισκέφθηκε την Πάτρα, την Πρέβεζα, τη Νικόπολη, την Άρτα, τα Γιάννενα κι έφθασε ως το Τεπελένι, όπου τον φιλοξένησε ο Αλή Πασάς. Ξαναγύρισε στην Πάτρα, πήγε στο Αίγιο, στους Δελφούς, στη Λιβαδειά, στην Αθήνα, όπου έμεινε δυο μήνες και ύστερα στην αρχαία Τροία και την Κωνσταντινούπολη.

Ο Βύρων, με την ποιητική του ευαισθησία, μαγεύτηκε από τις ελληνικές φυσικές ομορφιές και τα αρχαία ερείπια. Ενώ ταξίδευε, έγραφε θαυμάσια ποιήματα, που καθρέφτιζαν την καλλιτεχνική του συγκίνηση. Στο μεγάλο του ποιητικό έργο, που έχει τον τίτλο «Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ», δίνει ωραιότατες περιγραφές της Ηπείρου. Ξεχωριστή θέση έχει ένα ποίημα, όπου περιγράφει μία θύελλα, που τον βρήκε στη Ζίτσα της Ηπείρου.

Στο Σούνιο εμπνεύσθηκε το ποίημα «Νησιά της Ελλάδας», όπου περιγράφει τις εντυπώσεις του και από την αρχαία Τροία. Ο ελληνολάτρης ποιητής αγανάχτησε από τα βάθη της ψυχής του από το ανοσιούργημα του Έλγιν, που έκλεψε από την Ακρόπολη τα μαρμάρινα καλλιτεχνήματα κι έγραψε το ποίημα «Η κατάρα της Αθήνάς». Άλλα ποιήματά του ήταν η «Νύμφη της Αβύδου», τα «Τούρκικα παραμύθια» και ο «Δον Ζουάν», ίσως η κορυφαία ποιητική δημιουργία. Ο Βύρων με τα ποιητικά του αυτά έργα έγινε διάσημος στην Αγγλία, ενώ η παγκόσμια φήμη του όλο και μεγάλωνε.

Ο Βύρων ήταν όμορφος άνδρας με πυκνά πυρόξανθα σγουρά μαλλιά και ωραίο παράστημα, αν και λίγο κουτσός από το δεξί του πόδι. Οι ερωτικές του περιπέτειες άφησαν εποχή στο Λονδίνο και η περιφρόνησή του για τις κοινωνικές συμβάσεις δημιούργησαν μικρά και μεγάλα σκάνδαλα. Από τον σύντομο γάμο του με την Αναμπέλα Μίλμπανκ απέκτησε μία κόρη, την Άντα Λάβλεϊς, μετέπειτα διάσημη μαθηματικό, που θεωρείται από τους πρωτοπόρους της πληροφορικής. Από τη σχέση του με την Κλερ Κλέμοντ, απέκτησε και μία δεύτερη κόρη, την Κλάρα Αλέγκρα, η οποία πέθανε σε ηλικία πέντε χρονών.

Όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση, ο Βύρων, που με το ποίημά του «Προφητεία του Δάντη» είχε καταδικάσει τα τυραννικά καθεστώτα και είχε εκφράσει τη συμπάθειά του για τους απελευθερωτικούς αγώνες των λαών, έδειξε αμέσως το ενδιαφέρον του. Το 1823 έγινε μέλος του «Φιλελληνικού Κομιτάτου», ενός συλλόγου από Άγγλους φιλελευθέρους και φιλέλληνες, που είχαν σκοπό να ενισχύσουν τους Έλληνες επαναστάτες.

Αποφάσισα να πάω στην Ελλάδα. Είναι το μοναδικό μέρος, όπου δοκίμασα πραγματική ευχαρίστηση. Αν είμαι ποιητής το χρωστώ στον αέρα της Ελλάδας

έγραφε σε κάποιον φίλο του.

Το 1823 ήταν για τον Μπάυρον το έτος που άρχισε να βοηθά φανερά τους Έλληνες. Τον Απρίλιο δέχτηκε την επίσημη πρόταση των αγωνιστών να τους εκπροσωπεί στη βασιλική Αυλή του Μπάκιγχαμ. Στις 2

Replica by Thomas Phillips, oil on canvas, circa 1835 (1813)

Αυγούστου του 1823 έφθασε στην Κεφαλονιά και εγκαταστάθηκε στα Μεταξάτα. Δώρισε 4.000 λίρες για τον εξοπλισμό του ελληνικού στόλου. Και στις 29 Δεκεμβρίου 1823 αποβιβάστηκε στο Μεσολόγγι για να ενταχθεί ως εθελοντής στη δύναμη που Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Συμμετείχε με πολύ ζήλο στις επιχειρήσεις για την απελευθέρωση της Ναυπάκτου.

Πρωτοστάτησε στον εξοπλισμό των ελληνικών πλοίων με κανόνια και ανέλαβε την οχύρωση του Μεσολογγίου χρησιμοποιώντας πολλούς Σουλιώτες. Δυστυχώς παρά τις επίπονες προσπάθειές του δεν μπόρεσε να πείσει τους οπλαρχηγούς της Ανατολικής και της Δυτικής Ελλάδος να ενωθούν υπό μία γενική διοίκηση.

Οι πηγές αναφέρουν ότι στις αρχές του 1824 είχε δύο επιληπτικές κρίσεις – ίσως όμως πρόκειται για βαριάς μορφής ελονοσία (αφού ο βιογράφος του – Abel-Francois Villemain – δεν αναφέρει πουθενά ότι έπασχε από επιληψία). Και ενώ η ελονοσία τον εξαντλούσε, την ίδια στιγμή οι ισχυρές οικογένειες των Σουλιωτών διχάστηκαν υπονομεύοντας έτσι και απειλώντας την ίδια την επανάσταση. Στις 9 Απριλίου έπεσε στο κρεβάτι με δυνατό πυρετό. Παραμιλούσε διαρκώς, αλλά και τότε ακόμα παρακινούσε τους Έλληνες να συμφιλιωθούν, για να πετύχουν την απελευθέρωσή τους. Τα χαράματα της 19ης Απριλίου 1824, Δευτέρα του Πάσχα, άφησε την τελευταία του πνοή στο Μεσολόγγι, σε ηλικία 36 χρονών. Η καρδιά του ετάφη κάτω από ένα δένδρο στο Μεσολόγγι. Αργότερα προς τιμήν του δόθηκε το όνομά του στο γνωστό δήμο Βύρωνα της Αττικής.

Το σώμα του ταριχεύτηκε και μεταφέρθηκε στην Αγγλία. Ο ηγούμενος του Αβαείου στο Γουεστμίνστερ αρνήθηκε να δώσει άδεια ταφής στο χώρο του Αβαείου (ίσως λόγω της σκανδαλώδους ζωής του Μπάυρον).Τελικά η ταφή έγινε σε άλλο χώρο, στο Hucknall του Nottingham, στο ναό της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής. Δίπλα του ετάφη η Alba – που όπως λένε ήταν κόρη του, προϊόν του παράνομου εφήμερου δεσμού του με την Claire Clairmont.

Μόλις το 1969 (145 χρόνια από το θάνατο του Μπάυρον), με ενέργειες της Ελληνικής Κυβερνήσεως το Αβαείο του Γουεστμίνστερ παραχώρησε άδεια να τοποθετηθεί στο χώρο του Αβαείου εν είδει κενοταφίου, αντίγραφο της μαρμάρινης πλάκας που σκεπάζει τον τάφο του Μπάυρον.

Ο τίτλος του Βαρόνου, μετά το θάνατο του Μπάυρον μεταβιβάστηκε σύμφωνα με το κληρονομικό δίκαιο της Αγγλίας στον εξάδελφό του, Λόρδο George Anson 7ο Βαρόνο του Byron (1789-1868) που ήταν ναύαρχος του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού.

Τα τελευταία του λόγια του πριν ξεψυχήσει σύμφωνα με τον βιογράφο του ήταν για την Ελλάδα:.

Της έδωσα τον καιρό, την υγεία μου, την περιουσία μου, και τώρα της δίνω τη ζωή μου. Τι μπορούσα να κάνω περισσότερο;

Ο θάνατός του άπλωσε βαρύ πένθος σ’ όλους τους αγωνιζόμενους Έλληνες. Άνδρες και γυναίκες έκλαψαν σαν πραγματικό αδελφό και προστάτη τον Βύρωνα, που έγινε σύμβολο του πατριωτισμού και ανακηρύχθηκε εθνικός ήρωας. Μετά την κηδεία του στο Μεσολόγγι η σορός του μεταφέρθηκε στο Λονδίνο. Τις μέρες εκείνες ο Διονύσιος Σολωμός έγραψε ένα μεγάλο ποίημα («Εις το θάνατο του Λορδ Μπάιρον») χαρισμένο στο μεγάλο αυτό λάτρη της Ελλάδας, που αρχίζει μ’ αυτούς τους στίχους:

Λευθεριά, για λίγο πάψε
Νά χτυπάς με το σπαθί·
Τώρα σίμωσε καί κλάψε
Εις του Μπάιρον το κορμί·

Ένας από τους στενούς φίλους του Βύρωνα στο Μεσολόγγι ήταν ο επίσης σπουδαίος φιλέλληνας Αμερικανός ιατρός, από τη Βοστόνη (Boston, Massachusetts), Σαμουήλ Γκρίντλευ Χάου (Samuel Gridley Howe, 1801-1878), ο οποίος στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, νεαρός τότε μόλις απόφοιτος του Πανεπιστημίου, είχε έλθει στην Ελλάδα και για έξι χρόνια πρόσφερε εθελοντικά τις ιατρικές του υπηρεσίες στους Έλληνες αγωνιστές.

Ποιήματά του μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Μετά το θάνατο του Λόρδου Βύρωνα ο Χάου κράτησε ως κειμήλιο της φιλίας το αγγλικό κράνος – περικεφαλαία του Βύρωνα, το οποίο αργότερα, το 1925, το έφερε στην Ελλάδα η μικρότερη κόρη από τα 6 παιδιά του Σαμουήλ Χάου, η Μοντ Χάου (Maud Howe, 1855–1948, Αμερικανίδα συγγραφέας τιμημένη με το βραβείο Πούλιτζερ, παντρεμένη με τον Άγγλο διακοσμητή/ζωγράφο John Elliott), και το δώρησε στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας.